Bonsai, nghệ thuật Nhật Bản cổ xưa, tạo hình cây mini, phản ánh hòa bình, sự kiên nhẫn và sự gắn kết với thiên nhiên.
Bonsai là một nghệ thuật trồng và duy trì cây cảnh được phát triển từ hàng trăm năm trước đây ở Nhật Bản và Trung Quốc. Nó không chỉ đơn thuần là một loại cây, mà còn là một nghệ thuật tinh tế và cần sự chăm sóc kỹ lưỡng để duy trì hình dáng và sức khỏe của cây trong suốt nhiều năm. Với những người yêu thích nghệ thuật và thiên nhiên, bonsai là một sự kết hợp độc đáo giữa hai yếu tố này, tạo ra một không gian tĩnh lặng và thanh bình trong không gian sống của họ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn về nghệ thuật bonsai, từ lịch sử của nó đến các kỹ thuật trồng và chăm sóc cây để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật tuyệt đẹp này.
Bonsai là gì?
Bonsai là một nghệ thuật trồng cây có nguồn gốc từ Nhật Bản, trong đó cây được cắt tỉa và hình thành để có hình dáng và kích thước nhỏ hơn so với cây thực tế. Nghĩa đen của từ "bonsai" là "trồng cây trong chậu" và nó có nghĩa là cây được trồng trong một chậu nhỏ hoặc khay đất để giữ kích thước và hình dáng của cây. Bonsai được xem như một nghệ thuật vì nó yêu cầu kiên nhẫn, kỹ năng và khả năng sáng tạo để đạt được kết quả tốt. Ngoài ra, nó còn đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt đến các yếu tố như ánh sáng, nước và đất để cây có thể phát triển và sống sót trong môi trường nhỏ hẹp.
Ý nghĩa sâu xa của nghệ thuật bonsai
Nghệ thuật bonsai không chỉ đơn thuần là việc trồng và chăm sóc cây nhỏ trong chậu, mà còn chứa đựng ý nghĩa sâu xa về sự kết nối giữa con người và thiên nhiên. Bonsai là một biểu tượng của sự cân bằng và sự hài hòa trong tự nhiên, và đồng thời cũng thể hiện tinh thần kiên trì và sự kiên nhẫn của con người trong quá trình nuôi dưỡng cây.
Việc chăm sóc một cây bonsai yêu cầu sự tập trung và tình yêu, cùng với kỹ thuật và kinh nghiệm. Qua quá trình nuôi dưỡng cây bonsai, con người học được cách sống chậm lại, tập trung vào những điều nhỏ nhặt trong cuộc sống và thưởng thức từng giây phút một cách tận hưởng. Đồng thời, việc nuôi cây bonsai cũng giúp con người tìm thấy sự bình yên và tĩnh lặng trong tâm hồn, giảm stress và lo âu trong cuộc sống hiện đại ngày nay.
Ngoài ra, nghệ thuật bonsai còn gắn liền với nền văn hóa và tôn giáo của các nước Á Đông, trong đó bonsai được coi là một biểu tượng của sự giàu có, sự cân bằng và sự hài hòa trong cuộc sống. Vì vậy, trong các dịp lễ hội và các dịp đặc biệt, việc tặng cây bonsai cũng trở thành một truyền thống văn hóa đặc sắc của các nước này.
Lịch sử về Bonsai
Bonsai bắt đầu được trồng ở Trung Quốc vào khoảng thế kỷ thứ 6. Ban đầu, bonsai chỉ được trồng và duy trì bởi những người giàu có và quý tộc. Nhưng sau đó, nó đã trở thành một nghệ thuật phổ biến trong cả hai nền văn hóa Trung Quốc và Nhật Bản. Khi bonsai được giới thiệu vào Nhật Bản vào thế kỷ 8, nó đã trở thành một phần quan trọng của văn hóa Nhật Bản.
Trong thời kỳ Nara (710-794), bonsai được trồng ở các đền thờ và chùa, với mục đích tạo ra một không gian thanh tịnh và tĩnh lặng cho người tu hành. Trong thời kỳ Heian (794-1185), bonsai được coi là một nghệ thuật của những người quý tộc và người có địa vị xã hội cao, và được trưng bày trong các vườn cảnh quan của họ. Trong thời kỳ Kamakura (1185-1333), bonsai được trồng ở các vườn nghệ thuật, và người ta bắt đầu sử dụng các kỹ thuật cắt tỉa để hình thành các hình dáng độc đáo cho cây.
Bonsai "Akirafutokoro Prince" (706 AD) - Nguồn ảnh: Bonsai Empire
Trong suốt lịch sử của mình, bonsai đã trải qua nhiều thăng trầm và sự thay đổi. Trong thời kỳ chiến tranh, nó đã bị bỏ quên và ít được chú ý. Nhưng sau đó, vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, bonsai đã trở thành một phần của văn hóa phương Tây và nhanh chóng lan rộng khắp thế giới. Hiện nay, bonsai là một nghệ thuật phổ biến và được yêu thích trên toàn thế giới, với nhiều người sử dụng nó để trang trí nhà cửa và vườn tường, và nhiều người khác sử dụng nó như một sở thích và nghệ thuật thư giãn.
Một số điều cơ bản cần biết về Bonsai
Kiểu dáng Bonsai cơ bản
Có nhiều phong cách bonsai khác nhau, phù hợp với sở thích và mục đích trồng của từng người. Dưới đây là một số phong cách bonsai phổ biến:
- Dáng trực - Formal upright (Chokkan) : là một phong cách truyền thống của nghệ thuật bonsai. Nó thể hiện cây trồng đứng thẳng và được tỉa thành một dạng hình tam giác ngược, với các nhánh được cắt giảm độ dài theo từng tầng. Dáng Chokkan được coi là phong cách cơ bản nhất trong nghệ thuật bonsai, tuy nhiên, nó đòi hỏi người trồng phải có khả năng điều khiển tốt hình dáng và kết cấu của cây để đạt được hiệu quả tốt nhất. Cây bonsai dáng Chokkan thường được trưng bày trong chậu nhỏ và có thể đặt trên bàn hoặc giá sách để tạo nên vẻ đẹp tinh tế và thanh lịch.
Nguồn ảnh: Pinterest
- Dáng trực lắc - informal upright (Moyogi): là hình dáng bonsai có thân cây uốn cong, tạo ra một hình ảnh cân bằng giữa độ cong của thân cây và sự đối xứng của lá. Ngoài ra, phong cách Moyogi thường được sử dụng để tạo ra các cây bonsai có kích thước nhỏ và trang trí cho không gian nội thất.
- Dáng Siêu- Slanting (Shakan): Cây được cắt tỉa sao cho thân cây nghiêng về một phía, tạo ra một hình dáng độc đáo và phù hợp cho các loại cây có thân cây dẹp.
Nguồn ảnh: Pinterest
- Dáng chổi - Broom (Hokidachi): Cây được trồng thẳng đứng, với các cành tán lá rộng rãi tạo thành hình dáng giống như một cái chổi, tạo cảm giác phồng phề và mạnh mẽ.
Nguồn ảnh: Pinterest
- Dáng Văn Nhân - Literati (Bunjin): là một phong cách bonsai có nguồn gốc từ Trung Quốc, nơi nó được gọi là "Penjing" (văn sĩ) và sau đó được phổ biến sang Nhật Bản và các quốc gia khác. Những cây bonsai thuộc phong cách này thường có thân cây xoắn, cong và bẻ cong, nhánh lá rũ rượi và chưa đều, tạo ra một cảnh quan hữu tình và có sức sống mạnh mẽ.
Nguồn ảnh: Pinterest
- Dáng thác đổ - Cascade (Kengai): Cây được trồng trong một chậu treo, để các cành và lá cùng hướng xuống phía dưới, tạo ra một hình dáng độc đáo giống như một thác nước.
Nguồn ảnh: Pinterest
- Dáng Bạt Phong Windswept Bonsai style (Fukinagashi): Dáng Bạt Phong (Windswept Bonsai style) là một trong những phong cách bonsai độc đáo và thường được sử dụng để thể hiện những cảnh quan rìa biển, nơi cây cối phải chịu đựng gió mạnh và thời tiết khắc nghiệt. Trong dáng này, thân cây được uốn cong về một hướng, nhánh lá rũ xuống theo hướng đối diện với gió, tạo thành một cảnh tượng sống động và mạnh mẽ.
Nguồn ảnh: Pinterest
- Dáng đa thân - Multi Trunk Bonsai style (Kabudachi): là một phong cách bonsai có nhiều thân cây trong một chậu. Các thân cây này thường có đường cong và hình dáng khác nhau, tạo ra một cảnh quan rừng rậm trong chậu bonsai. Các thân cây có thể tương đối ngắn hoặc cao, tạo nên một cấu trúc phức tạp và thu hút sự chú ý của người xem.
- Dáng cụm rừng - Forest Bonsai style (Yose-ue): là một phong cách bonsai mô phỏng cảnh quan rừng. Trong phong cách này, nhiều cây bonsai được trồng cùng nhau trong một chậu hoặc một tô để tạo ra một bức tranh tự nhiên.
Nguồn ảnh: Pinterest
- Dáng cây bám vào đá - Growing on a rock Bonsai style (Seki-joju): Là một phong cách trong nghệ thuật bonsai mô phỏng cây cối sinh trưởng trên đá hay đất đá. Bonsai dáng này sử dụng đá làm cơ sở để tạo nên một hình dáng tương tự như cây trưởng thành sinh trưởng trên đá.
- Dáng cây sống trên đá -Growing in a rock Bonsai style (Ishisuki): là một phong cách Bonsai mà cây được trồng trực tiếp trong một khe đá hoặc trên một tảng đá, tạo ra một bối cảnh tự nhiên giống như cây trồng trên vách đá trong tự nhiên. Thể hiện sức sống và sự kiên cường của cây trong môi trường khắc nghiệt.
Nguồn ảnh: Pinterest
Các kiểu dáng bonsai có thể được kết hợp với nhau để tạo ra những kiểu dáng mới, phù hợp với sở thích và sáng tạo của người chơi bonsai.
Kích thước bonsai
Trong bonsai, thường có ba loại kích thước chính được phân biệt dựa trên chiều cao của cây:
- Mame: Là loại nhỏ hơn cả Shohin, với chiều cao thường từ 5 đến 15 cm.
- Shohin: Là kích thước nhỏ nhất trong bonsai, với chiều cao thường dưới 20 cm.
- Komono: Là loại bonsai có kích thước trung bình giữa Shohin và Chuhin, với chiều cao từ 15 đến 20 cm.
- Chuhin: Là kích thước trung bình trong bonsai, với chiều cao từ 20 đến 60 cm.
- Omono: Là kích thước lớn nhất trong bonsai, với chiều cao từ 60 cm trở lên.
- Dai: Là loại bonsai lớn hơn cả Omono, với chiều cao từ 1m trở lên. Loại bonsai này thường được sử dụng để trang trí khu vườn hoặc công viên lớn.
- Banjõ: Là loại bonsai có kích thước lớn hơn Dai, với chiều cao từ 2 đến 3m. Loại bonsai này thường được sử dụng để trang trí khu vực rộng lớn như sân vườn của các cơ quan, công ty hoặc resort.
- Yose-ue: Là loại bonsai được tạo thành bằng cách ghép nhiều cây cùng loại hoặc khác loại lại với nhau để tạo thành một cây lớn. Kích thước của Yose-ue phụ thuộc vào số lượng cây được ghép lại.
Tuy nhiên, khi trồng bonsai, bạn cần chú ý đến kích thước của chậu và độ tuổi của cây để đảm bảo rằng cây có đủ không gian để phát triển và phát triển một cách lành mạnh.
Kỹ thuật bonsai cơ bản
Các kỹ thuật bonsai cơ bản mà bạn cần biết để nuôi trồng và chăm sóc cây bonsai bao gồm:
- Tạo hình cây: Tạo hình cây để tạo ra những hình dáng, đường cong và kích thước mong muốn cho cây bonsai của bạn.
- Chăm sóc đất: Sử dụng phân bón và đất phù hợp để giúp cây bonsai phát triển và đạt được kích thước và hình dáng mong muốn.
- Tưới nước: Tưới nước đúng cách là rất quan trọng để cây bonsai phát triển và duy trì sức khỏe.
- Cắt tỉa: Cắt tỉa các chi nhánh không cần thiết hoặc chi nhánh bị hư hỏng giúp cây bonsai phát triển đều và đẹp hơn.
- Điều chỉnh ánh sáng: Chọn vị trí phù hợp để đặt cây bonsai của bạn, bảo đảm cây có đủ ánh sáng để phát triển.
- Kiểm soát nhiệt độ: Bảo đảm cây bonsai được bảo vệ khỏi những tác động xấu của thời tiết bằng cách kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm.
- Chăm sóc sức khỏe cây: Kiểm tra sức khỏe của cây bonsai thường xuyên và điều trị các bệnh và sâu bệnh khi cần thiết.
Những kỹ thuật này cùng nhau giúp bạn trồng và chăm sóc cây bonsai đúng cách và giúp cây phát triển đẹp mắt và khỏe mạnh.
Tổng kết
Kết thúc bài viết này, chúng ta có thể thấy rằng Bonsai không chỉ là một môn nghệ thuật tuyệt vời mà còn mang lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe và tâm hồn của con người. Từ việc giảm căng thẳng đến tăng cường kỹ năng tưởng tượng và sáng tạo, Bonsai là một sự lựa chọn tuyệt vời cho những ai muốn trang trí nhà cửa của mình bằng một loại cây trồng độc đáo và mang ý nghĩa đặc biệt.
Vì vậy, chúng ta hãy bắt đầu chơi bonsai và tìm hiểu thêm về nghệ thuật này. Chỉ cần một chút kiên trì và sự chăm sóc, bạn sẽ có thể tạo ra một cây bonsai đẹp và thú vị cho ngôi nhà của mình. Hãy thử sức với một cây bonsai và cảm nhận sự thay đổi tích cực mà nó mang lại cho cuộc sống của bạn!